رایج ترین مشکلات سیستم آبیاری قطره‌ای+راه حل

چالش ها و مشکلات موجود در طراحی و بهره برداری از سیستم آبیاری قطره ای:

• عدم شستشوی بموقع و منظم فیلتراسیون

در خصوص شستشوی به موقع سیستم فیلتراسیون اطلاعات بهره برداران کم می‌باشد و زمان دقیق شستشو یا آموزش داده نشده است و یا با تغییر بهره بردار و نماینده سیستم آبیاری، این شستشو به موقع انجام نمی‌شود. این موضوع در طرح‌های گروهی و تجمیعی به علت متعدد بودن مالکین نمود بیشتر دارد. عدم شستشوی به موقع و در فواصل زمانی منظم سیستم فیلتراسیون سبب کاهش فشار در سیستم آبیاری و عدم کارکرد مناسب پمپ و سیستم فیلتراسیون و ... می‌شود. توصیه می گردد علاوه بر آموزش‌های اولیه فیلم آموزشی و کاتالوگ آموزشی به بهره برداران داده شود تا بهتر از سیستم‌های تصفیه استفاده نمایند. همچنین در خصوص طرح‌های گروهی میتوان میزان مشخصی زمان و دبی برای شستشوی سیستم‌ها در نظر گرفته شود تا مشکلات اجتماعی کاهش یابد.

• معیوب بودن فشارسنج‌ها در ایستگاه فیلتراسیون

زمان مناسب شستشوی فیلترها از روی فشارسنج‌ها و اختلاف آن‌ها مشخص می‌گردد. در برخی موارد فشارسنج‌ها معیوب و یا خراب بودند که عملا شستشوی سیستم در زمان مورد نیاز انجام نمی‌شود. در بسیاری موارد شیر سماوری در زیر فشارسنج‌ها قرار داده نمی‌شود که باعث تحت فشار بودن فشارسنج‌ها در تمام زمان می‌باشد و همچنین تخلیه هوا صورت نمی‌گیرد. لذا در قدم اول اصلاح و نصب فشارسنج‌های با کیفیت و دقیق باید انجام گیرد و در قدم دوم نصب شیر سماوری و باز کردن آن تنها در زمان‌های نیاز به قرائت فشارسنج‌ها توصیه می‌گردد که افزایش عمر فشار سنج ها را به دنبال داشته باشد.

• عدم استفاده از پمپ طراحی شده و استفاده از پمپ‌های متفاوت یا اتصال مستقیم به پمپ چاه

در برخی از سیستم‌های آبیاری، بهره‌برداران از پمپ طراحی شده و مناسب طرح استفاده نمی‌کردند. عدم استفاده از پمپی که برای سیستم طراحی شده است باعث عدم تامین و کنترل فشار و تغییر در دبی سیستم می‌شود و در نهایت عملکرد سیستم آبیاری را کاهش خواهد داد. در برخی موارد نیز به دلیل عدم تامین برق یا تامین هزینه احداث ایستگاه پمپاژ، مستقیما از پمپ چاه برای تامین فشار سیستم استفاده می‌شود. این موضوع علاوه بر مشکل کمبود فشار در شبکه و کاهش راندمان آن، خساراتی نیز به پمپ چاه‌ها وارد نموده است. توصیه می‌شود در صورت نیاز به تغییر پمپ، بهره‌بردار حتما با کارشناس خبره مشورت نماید تا با بررسی مجدد طرح، پمپ مناسب دیگری جایگزین شود و در صورت نیاز به تغییرات در سیستم به او مشاوره داده شود.

• استفاده از قطره چکان‌ها و تیپ‌هایی با مشخصات متفاوت نسبت به طراحی سیستم آبیاری

استفاده از قطره چکان‌هایی با برندها و دبی‌های مختلف در برخی طرح‌ها باعث آبدهی متفاوت به درختان می‌شود و برنامه‌ریزی آبیاری را نیز دستخوش تغییر می‌نماید. توصیه می‌گردد این موضوع در زمان اجرا و بهره‌برداری مورد نظر قرار گیرد و حدالامکان از یک نوع قطره‌چکان استفاده شود. در طرح‌های زراعی که از تیپ استفاده می‌گردد، تغییر نوع تیپ در سال‌های مختلف بسیار اتفاق می‌افتد که دلایلی همچون قیمت و رضایت کشاورزان دارد و به موضوع مهم تغییر راندمان سیستم آبیاری بر اثر تغییر آبدهی تیپ، دقت کافی نمی‌شود. بهتر است در طراحی‌ها حداقل و حداکثر امکان آبدهی تیپ‌های قابل استفاده مشخص شود تا کشاورزان در زمان خرید تیپ بر مبنای دبی مشخص شده اقدام به انتخاب نوارهای آبیاری نمایند.

• عدم استفاده از نوار تیپ آبیاری پس از اجرای طرح و یا استفاده از نوار تیپ نامرغوب

در بسیاری از طرح‌های آبیاری قطره‌ای نوار تیپ، به علت هزینه نوار تیپ و یا اطلاعات کم بهره‌بردار و عدم اطمینان به استفاده از نوار تیپ، بهره بردار از نوار تیپ استفاده نمی‌کند و مزرعه را بصورت غرقابی آبیاری می‌کند. این عمل نه تنها باعث هدر رفت بیشتر آب می‌شود بلکه آبیاری غرقابی، راندمان سیستم را کاهش می‌دهد. در برخی موارد نیز بهره بردار از نوارتیپ‌های نامرغوب استفاده می‌کنند و همین امر سبب پاره شدن و عملکرد پایین سیستم آبیاری قطره ای می شود. از دیگر مشکلات عدم توجه به دبی خروجی نوارهای تیپ و فشار کارکرد آن‌ها می‌باشد که باعث کاهش یکنواختی توزیع و راندمان سیستم می‌گردد. آموزش صحیح کشاورزان می‌تواند راهگشای این مسئله باشد.

• گرفتگی قطره چکان‌های آبیاری موضعی

یکی از علت‌های گرفتگی قطره چکان‌ها می‌تواند عدم شستشوی بموقع فیلتراسیون و عدم اسیدشویی سیستم آبیاری قطره‌ای و یا عدم استفاده از فیلتراسیون مناسب باشد که در این حالت توصیه می‌شود مطابق با برنامه‌ای منظم سیستم فیلتراسیون شسته شود و در صورت نیاز به اسید شویی این موضوع در طراحی‌ها لحاظ گردد و دستور کار به بهره برداران داده شود. همچنین قطره‌چکان‌ها نیز بصورت دوره‌ای بررسی شود که در صورت معیوب شدن قطره چکان‌ها، تعویض شود.

• تغییر قطعه‌بندی شیفت‌های آبیاری در زمان بهره برداری نسبت به طراحی سیستم آبیاری 

تعداد قطعاتی که در طراحی به طور همزمان آبیاری می‌شوند، متناسب با نوع پمپ و سیستم طراحی می‌گردد ولی در زمان بهره‌برداری به دلایلی همچون تغییر پمپ، عدم آگاهی کشاورزان یا نیاز به آبیاری در دور آبیاری مشخص (در طرح‌های تجمیع این موضوع مشهود است)، تعداد قطعاتی که همزمان آبیاری می‌شوند متفاوت از طراحی می‌شود. آبیاری در شیفت‌های متفاوت نسبت به طرح، تغییر کل برنامه‌ریزی آبیاری و گاهی کاهش فشار در شبکه را به دنبال دارد که سبب کاهش راندمان و بهره‌وری سیستم می‌گردد. برای رفع این مشکل بهترین کار اندازه‌گیری فشار در ابتدای لترال‌ها در زمان بهره برداری می‌باشد. در صورتی که فشار ابتدای لترال کم باشد، با کاهش تعداد قطعات، فشار افزایش می‌یابد و این امر نیاز به آموزش صحیح بهره برداران دارد.

• تغییر در دور آبیاری نسبت به طراحی سیستم‌های آبیاری که سبب تنش به گیاه می‌شود

در برخی از طرح‌ها دور آبیاری طراحی شده رعایت نمی‌گردد که دلایلی همچون تغییر نوع کشت، کاهش دبی منبع آبی، عدم آگاهی کشاورزان در زمینه نیاز آبی گیاهان، بیش آبیاری و ... می‌باشد. در برخی از موارد نیز طراح به نوع خاک مزرعه دقت کافی نداشته است و با توجه به آب قابل دسترس در خاک های مختلف، کشاورز بر اساس تجربه دور آبیاری را تغییر می دهد. این تغییر دور آبیاری، گیاهان را در معرض تنش آبی قرار می‌دهد. توصیه می شود نوع کشت در طراحی به طور صحیح در نظر گرفته شود و همچنین طراح به تمام موارد طراحی توجه کامل کند تا حد امکان طراحی ها به گونه ای انجام شود که کشاورزان بتوانند مطابق آن عمل نمایند.

 

کلام آخر
استفاده بهینه از منابع آب و سرمایه کشور، مستلزم همکاری تمام افراد جامعه است. آموزش کاربردی کشاورزان پس از اجرای طرح و ایجاد جلسات توجیهی توسط سازمان جهاد کشاورزی و مسئولان، سبب بهره‌برداری صحیح و مدیریت صحیح آبیاری در استفاده از سامانه‌های آبیاری قطره‌ای و در کنار آن افزایش عملکرد محصول می شود. همچنین ترویج آخرین یافته‌های علمی و کاربردی می‌تواند اثر مهمی در افزایش میزان بهره‌وری آب داشته باشد. با مطالعه مقاله فوق، با رایج‌ترین مشکلاتی که یک سیستم آبیاری می‌تواند داشته باشد آشنا شدید، آبیاری قطره ای یکی از حساس‌ترین سیستم‌ها می‌باشد که برای بهینه کردن طراحی سیستم‌های آبیاری، شرکت‌های طراح آبیاری بهتر است نگاهی به موارد فوق داشته باشند.