آبیاری قطره‌ای و معرفی کامل انتخاب بهترین روش آبیاری قطره ای

بنابراین خروجی‌ها در آبیاری موضعی متنوع بوده و شامل انواع قطره چکان‌ها، حباب سازها، لوله‌های منفذدار، تیپ‌ها، ریزپاش‌ها و ... باشد. در انواع روش‌های موضعی آب، به یکی از حالت‌های زیر از طریق انواع گسیلنده در اختیار گیاه قرار می‌گیرد:

• خروج آب کمی بالاتر از سطح زمین
• خروج آب روی سطح زمین
• خروج آب کمی زیر سطح زمین

در اکثر کشورهای جهان دو روش اول در بین کشاورزان محبوبیت بیشتری دارد.

آبیاری موضعی مانند هر روش دیگری دارای مزایا و محدودیت‌هایی در رابطه با جنبه‌های فنی و اقتصادی، عوامل مؤثر در رشد گیاه و ... می‌باشد. بنابراین هنگام انتخاب روش آبیاری قطره‌ای، طراحی و اجرای آن لازم است که جنبه‌های مختلف مورد ارزیابی قرار گیرند.

از جمله مزایای آبیاری موضعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• صرفه جویی در مصرف آب: در این روش آب بوسیله شبکه‌ای از لوله‌ها و از طریق خروجی‌ها در محدوده اطراف گیاه مستقیماً در اختیار ریشه‌ها قرار می‌گیرد، بنابراین کاهش تبخیر از سطح خاک، عدم وجود رواناب و کنترل نفوذ عمقی باعث کاهش تلفات آب و در نتیجه افزایش راندمان آبیاری و نهایتاً صرفه جویی در مصرف آب می‌گردد.
• کنترل علف‌های هرز: توزیع آب توسط لوله‌ها و خشک ماندن بخش زیادی از زمین زراعی از عواملی هستند که مانع رشد و نمو علف‌های هرز می‌گردند. همچنین با تصفیه آب از تکثیر بذر علف‌های هرز جلوگیری می‌شود.
• امکان استفاده از آب‌های با کیفیت پایین: در این روش دور آبیاری کوتاه بوده، همواره اطراف گیاه خیس می‌باشد بنابراین غلظت املاح محلول خاک همواره در یک حد پایین حفظ می‌شود.
• امکان توزیع کود و سم همراه با آب آبیاری: سیستم آبیاری موضعی این توانایی را دارد که کودهای شیمیایی را به تدریج همراه با آب آبیاری در اختیار گیاه قرار می‌دهد.
• نیاز کمتر به نیروی انسانی: با به کار بردن همزمان کود یا سم با آب آبیاری تا حد زیادی در نیروی کار موردنیاز برای انجام کودپاشی و سم پاشی صرفه جویی می‌شود.

از جمله محدودیت‌های آبیاری قطره‌ای می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• گرفتگی گسیلنده‌ها: بزرگ‌ترین مشکل در آبیاری موضعی گرفتگی گسیلنده‌ها می‌باشد که می‌توان در باغ‌هایی که املاح فراوان دارند از بابلر یا مینی بابلر استفاده کرد.
• تجمع نمک در سطح خاک: هنگام آبیاری با آب شور بخصوص در مناطق خشک و نیمه خشک در محیط خارجی پیاز رطوبتی و نیز در سطح خاک نمک جمع می‌شود. این امر باعث می‌شود که اگر در فصل رشد بارندگی رخ دهد نمک‌های جمع شده به طرف پایین شسته شده و وارد منطقه توسعه ریشه‌ها گردد. همچنین تجمع نمک باعث می‌شود که پس از پایان دوره رشد و برداشت محصول، وضعیت برای رشد گیاه در سال بعد مناسب نبوده و جوانه زدن آن را با مشکل مواجه سازد.
• محدودیت حرکت آب در خاک و عدم توسعه ریشه‌ها: در آبیاری قطره‌ای حجم کوچکی از خاک خیس و مرطوب می‌شود. این امر باعث می‌شود که ریشه‌ها توسعه کمتری داشته و به تبع آن رشد گیاه نیز محدود گردد. به همین دلیل توصیه می‌شود که طرح‌های آبیاری موضعی در مورد درختان میوه همزمان با کاشت آن‌ها انجام شود.
• محدودیت‌های فنی- اقتصادی: هزینه سرمایه‌گذاری اولیه در آبیاری موضعی نسبت به سایر روش‌ها زیادتر است.

انواع روش‌های آبیاری قطره‌ای با توجه به شرایط منطقه، نتایج آزمایشات آب و خاک، الگوی کشت محصول، شرایط اقلیمی و ... انتخاب می‌شود. انوع روش‌های آبیاری قطره‌ای به شرح ذیل می‌باشد:

• آبیاری نوار (تیپ) قطره‌ای

در سال‌های گذشته از آبیاری‌های قطره‌ای اغلب برای آبیاری باغ‌ها استفاده می‌شد. ولیکن در سال‌های اخیر با کم شدن منابع آبی و توجه به مدیریت منابع آب در اکثر نقاط دنیا، از این شیوه برای آبیاری گیاهان زراعی که قابلیت کاشت ردیفی را دارا هستند استفاده می‌شود. البته برای سهولت در اجرا و نیز پایین آوردن هزینه‌ها، لوله‌های نواری آبیاری (Tape Irrigation) که با ضخامت‌های مختلف (ولی بسیار کمتر از لوله‌های پلی اتیلن 16 و یا 20 میلی متری) از تنوع بسیار زیادی به لحاظ آبدهی و فواصل خروجی‌ها برخوردار بوده و حجم کمی را اشغال می‌کنند، ابداع شد.

نوار آبیاری قطره‌ای یا نوار تیپ، یکی از روش‌های آبیاری موضعی است که در آن از لوله‌هایی با دیواره نازک استفاده می‌شود. نوارهای تیپ معمولاً از جنس پلی اتیلن ساخته می‌شوند و پرمصرف‌ترین آن‌ها نوار آبیاری با ضخامت 175 و 200 میکرون با فواصل آبدهی 10-20-30 سانتی‌متر می‌باشد. این نوارها دارای انعطاف زیادی هستند و بیشتر کاربرد آن‌ها برای انواع گیاهان یکساله، ردیفی و صیفی‌جات استفاده می‌شود. نوارهای تیپ انواع مختلف پلاک دار، بغل دوخت، وسط دوخت دارد. آبیاری نوار تیپ مزایای مختلفی دارد.

• نصب آسان و سریع، حمل و نقل راحت
• صرفه جویی در مصرف آب و افزایش سطح زیر کشت
• توزیع یکنواخت آب
• استفاده آسان در زمین‌هایی با شکل نامنظم

 

• آرایش یک ردیفه

در این روش آبیاری قطره‌ای از لوله آبیاری 16 میلیمتر استفاده می‌کنند که معمولاً جنس این لوله‌ها پلی‌اتیلن می‌باشد. آب از طریق قطره چکان‌هایی که با فواصل معین روی لوله یا داخل آن تعبیه شده است به پای درخت یا گیاه می‌رسد. در روش آبیاری قطره‌ای یک طرفه، آب از یک طرف درختان یا گیاهان عبور داده می‌شود. آبیاری یک طرفه برای درختان با سن بالا توصیه نمی‌شود و بهتر است برای گیاهان ردیفی، گیاهان یکساله یا درختان کوچک با فاصله کشت کمتر از 2.5 متر استفاده شود.

• آرایش دو ردیفه

در روش دو ردیفه، از دو ردیف لوله 16 میلیمتر استفاده می‌شود و از هر دو طرف ردیف کشت، دو لوله عبور داده می‌شود. آرایش دو ردیفه آبیاری قطره‌ای معمولاً برای باغ‌هایی با درختان کهنسال که ریشه‌های توسعه یافته و پراکنده دارند، استفاده می‌شود. بنابراین اگر درختان باغ، کهنسال هستند حتماً از آرایش دو ردیفه با تعداد مناسب قطره چکان استفاده کنید.

• آرایش لوپ یا حلقه‌ای

در این روش آبیاری قطره‌ای از یک طرف ردیف گیاه یا درختان، یک خط لوله 16 میلیمتری عبور داده می‌شود. در محل‌هایی که لوله به درختان می‌رسد، با استفاده از یک سه‌راه فشاری 16 میلیمتر، یک خط لوله 16 میلیمتری دیگر به خط لوله قبلی اضافه می‌کنند و دور گیاه حلقه می‌کنند. این روش برای درختانی که فاصله کشت آن‌ها زیاد است، کاربرد دارد و با رشد درختان، تعداد قطره‌چکان‌ها نیز اضافه می‌شود.

• آبیاری قطره‌ای زیر سطحی

روش آبیاری قطره‌ای زیرسطحی، شباهت زیادی به آبیاری با روش دو ردیفه دارد. با این تفاوت که لوله در مسیر آن، مقداری در زیر خاک (حدود 40 سانتی متر) قرار داده می‌شود. این روش به مدیریت ریشه کمک زیادی می‌کند و برای مناطقی که منابع آبی محدودی دارند مناسب است و به همین دلیل مورد استقبال کشاورزان قرار گرفته است.

• آبیاری قطره‌ای سفالی یا کوزه‌ای

این روش نیز شباهت زیادی به آبیاری یک ردیفه یا دو ردیفه دارد و لوله‌های لاترال می‌توانند روی زمین قرار گیرند یا کمی زیر خاک قرار گیرند. در روش آبیاری قطره‌ای سفالی، به جای استفاده از قطره چکان از کوزه‌هایی استفاده می‌کنند که تقریباً طول 15 تا 25 سانتی‌متر دارند. کوزه‌ها در عمق 40 سانتی‌متری دفن می‌شوند و دور آن‌ها شن ریخته می‌شود.

 

کلام آخر

روش‌های مختلفی برای آبیاری قطره‌ای وجود دارد. شما می‌توانید با مهندسین مشاور ما در شرکت آب برهان تماس بگیرید تا با توجه به شرایط باغ و نیاز زمین زراعی، بهترین روش آبیاری قطره‌ای مناسب شما را طراحی و اجرا کنند. لازم است بدانید که مهم‌ترین تفاوت آبیاری قطره‌ای با سایر روش‌های آبیاری در این است که بین تبخیر-تعرق و مقدار آبی که باید در یک دوره زمانی محدود (۲۴ تا ۷۲ ساعت) به زمین داده شود، توازن برقرار می‌کند. این امر باعث می‌شود با توجه به محدود بودن میزان آب در دسترس، بیشترین بهره‌وری از آب انجام پذیرد. از آنجا که سیستم‌های آبیاری قطره‌ای ثابت هستند، خودکار کردن بسیاری از آن‌ها آسان است. همچنین این سیستم‌ها برای مدیران آبیاری که قصد اختلاط کود و آب (کود آبیاری) را درون سیستم آبیاری دارند، مناسب هستند.